انسان زیبایی را دوست دارد و همواره سعی بر آن دارد تا زیبایی را به محیط زندگی خود بیاورد.این زیبایی فقط شامل درون خانه و یا محیط مربوط به خانه نیست، شامل محیطی که انسان برای استراحت و تفریح به آنجا میرود هم میشود. یکی از مکان هایی که انسان را به طبیعت نزدیک میکند باغ است و طراحی محوطه باغ بسیار حائز اهمیت است. محوطه سازی باغ امری تخصصی بسیار مهم است که نمیتوان آن را نادیده گرفت و از آن غافل شد. نظم دادن و ترکیب یک سری المان ها با محیط باغ این امکان را به ما میدهد تا محوطه ای زیبا همراه با دسترسی های مناسب داشته باشیم. همین امر به شما یک چشم انداز دل نشین میدهد تا از دیدن آن لذت ببرید.

تاریخچه باغ ایرانی

باغ ایرانی ازجمله موفق ترین و مهم ترین سبک های باغ سازی به شمار می رود. این شیوه باغ سازی از دیر زمان مورد توجه و تحسین دیگر ملل بوده، همچنین با استناد به کتب تاریخی نیز می توان گفت باغ سازی ایرانی تاثیری بر روی باغ سازیی یونانی ها داشته و به کمک همین اسناد میتوان فهمید که فاتحان عرب زبان نیز شیفته باغ سازی ایرانی شدند و شیوه زندگی آنها به یک جا نشینی تغییر پیدا کرد. یکی از قدیمی ترین سند ها که ساختار و نظم حاکم بر محوطه سازی باغ ایرانی را نشان می دهد به دوره ساسانیان باز میگردد و در نقش برجسته های طاق بستان قابل مشاهده است، در این کتیبه هندسه و عملکرد باغ ایرانی قابل مشاهده می باشد. به طور کلی باغ سازی ایرانی ترکیبی از بستر طبیعی و برخاسته از فرهنگ ایرانی می باشد.

دوره هخامنشیان نیز آغاز نظم بخشی به باغ ایرانی بوده است.و در نقشه کاخ های این دوره و نیز باغ شاهی به خوبی قابل مشاهده می باشد. در دوران ساسانیان باغ سازی گسترش می یابد. در تفکر زرتشتی آب جایگاه والا و ویژه ای دارد و همین موضوع باعث نظم انسانی در باغ و چشم انداز ها و بستر طبیعی شد. باغ های این دوره از جمله تخت سلیمان و کاخ فیروز آباد بیستون در بستر طبیعی مانند چشمه و دریاچه به وجود آمدند .در زمان صفویه باغ سازی بیشتر به سمت انتظام محوری، مرکزی و چهار بخشی شدن رفت. بسیاری دوره صفویه را بعنوان دوران طلایی باغ سازی در ایران می دانند. و اما در دوران قاجار بهعلت افزایش ارتباط بین ازان و کشور های غربی تاثیر باغسازی اروپایی بر روی محوطه سازی باغ در ایران را به خوبی میتوان دید.

هندسه در باغ ایرانی

بیشتر باغ سازی ها یا در زمین های مسطح بودند یا در زمین های شیب دار که امکان ایجاد آبشار و درخت بیشتر را به آنها میداد. مانند: باغ ماهان ، باغ ارم شیراز

شیوه های باغ سازی

باغ ایرانی

باغ ایرانی دارای تناسبات ویژه ای است. اوصولا سر در باغ منحصرا طراحی مشوند. باغ های ایرانی اوصولا محصور بین دیوارها هستند. کوشک ها در موقعیتی در وسط باغ قرار میگرفتند و شیوه باغ سازی ایرانی برپایه عناصر اصلی آن مانند: آب ،درختان استوار است.

ویژگی ها

وجود آب های روان در مسیر جوی

وجود استخر

وجود حصار و دیوار بلند

قرارگیری عمارت مورد نظر در نقطه مرکزی

باغ سازی ژاپنی

باغ های اولیه در ژاپن بسیار ساده و از مجموعه آبگیرها، جزیره ها و نهرها تشکیل شده بودند. گیاهان باغ های ژاپنی اهمیت و معنای خاصی دارند. اشکال مختلف سنگ ها و طرز قرار گیری آنها و نیزآب و گیاهان زینتی بسیار قابل توجه است. و ناگفته نماند این سبک باغ سازی بسیار منحصر بفرد است زیرا در این سبک هم از عناصر طبیعی و هم مصنوعی بصورت همزمان استفاده می شده.

ویژگی

ترکیب آبنما باخشکی

پل قوس دار

مسیر های دارای اعوجاج

فراز و نشیب بصورت تپه

استفاده از سنگ و شن و ماسه

درختان کاج سیاه ژاپنی، بلوط، ماگنولیا و صنوبر سرخ

پرده کاغذی باز شو

طراحی به صورتی باشد که بتوان نشسته به همه قسمت ها دید داشت بدون سر پا ایستادن

باغ سازی ایتالیایی

این باغ ها ترکیبی از درختان زینتی و ترکیب آن ها با پوشش های گیاهی همچون شمشاد است. از صدف ها و سنگ ریزه ها برای تزیینات استفاده میشد. رفته رفته از مجسمه ها نیز در این نوع از باغ نیز استفاده شد. قبل از رنسانس باغ های ایتالیایی محصور بودند و گیاهان دارویی و سبزیجات و میوه در آن پرورش داده می شد.

ویژگی

وجود فواره ها

وجود ساختمان در باغ پر از درخت

مجسمه های بزرگ مقابل عمارت

پلکان های طولانی با ارتفاع کم

دارای تراس بودند در بخش جلویی عمارت

استخر بزرگ در اشکال هندسی مربع و مستطیل

وجود سنگ ریزه و صدف در معابر

گل و گیا فراوان از جمله رز، اسطوخودوس، زرشک

باغ سازی فرانسوی

این شیوه از باغ سازی که از دوران رنسانس وجود دارد. تقسیم باغ ها در این دوران بصورت ساده و ابتدایی بوده است و بعد ها باغ ها بزرگ تر و درختان متنوع تر شدند. طرح این باغ ها شامل : ایوان ها، طارمی، نرده ها، پله ها، حوض ها و مجسمه ها و درختان با سبک منظم و مرتب هستند. نشات گرفته از باغ های ایتالیایی و تفاوت این دو سبک این است که به این علت که این باغ ها را در زمین های مسطح می ساختند و امکان جاری شدن آب وجود نداشت و در نتیجه از فواره و استخر استفاده میشد.

ویژگی

قرینه سازی در باغ و عمارت

فواره و آبشار

مجسمه

کم شدن تراکم درختان نزدیک عمارت

مسیر خشکیده با پرچین های متقارن

استخر ها دایره ای و مستطیلی

تراس

پلان متقارن

درختان تنومند در یک خط مستقیم

باغ های انگلیسی

در این شیوه از خطای دید در کاشت درختان استفاده میشد و همچنین ترکیب رنگ ها و این باغ ها عموما برای قشر ثروتمند جامعه بوده است پایین تر به توضیح برخی ویژگی های بارز این سبک می پردازیم.

ویژگی

مسیر های پهن

وجود رمپ به جای پله

کاشت گل های رنگا رنگ

فضای مفصلی برای چمن کاری

پل سنگی بر روی رود

چراغ ایستا اطراف باغ

کاشت بی نظم درختان

کاشت و استفاده از گونه گیاهی مختلف

ایجاد برکه به شکل هندسی در چمن کاری

سبک های مختلف طراحی فضای باغ

هر شکلی از ساخت و طراحی سبک های گوناگونی دارد و این بستگی به انتخاب کارفرما و نیاز او و در نهایت مشورت با معمار مربوطه دارد. پایین تر به توضیح برخی از این سبک های پر طرفدار و مهم می پردازیم.

سبک مدیترانه ای

این سبک ترکیبی از کشور های ایتالیا و اسپانیا می باشد. قدیمی پر طرفدار است اما دارای 2 نوع طراحی رسمی و غیر رسمی است.

ویژگی

از ویژگی های بارز این سبک میتوان به استفاده از دیوار های بلند اشاره کرد. استفاده از آلاچیق برای ایجاد سایه، استفاده از درخت مو و طاق نیز از دیگر ویژگی های این سبک استواستفاده از مصالح بوم آورد و طبیعی و وجود برکه، آبن ما و استخر از المان دهایی هستند که در این سبک به کار میروند .در آخر میتوان به گلدان های سفالی بزرگ و کاشی های طرح دار اشاره کرد.

سبک مینیمال

در این سبک میتوان به استفاده از شیشه و چمن های کوتاه نیز اشاره کرد. تنوع کم پوشش های گیاهی و و استفاده حداقلی از آنها از ویژگی های این سبک است.در این سبک استفاده کردن از رنگها نیز مهم است مثلا استفاده از رنگ خاکستری و مشکی در این سبک بسیار دیده میشودو با سبز و فسفری و استفاده کردن از گیاهانی نظیر شمشاد در این سبک به چشم میخورد.

طراحی مدرن

وقتی می گوییم طراحی مدرن یعنی هر آنچه در طراحی استفاده میکنیم باید مدرن باشد تمام المان ها و عنار مورد استفاده در طراحی باید مدرن باشد. مانند آبنما ها پوشش های گیاهی متنوع و استفاده از خطوط هندسی تمیز و مشخص دارای تقارن ار ویژگی های این سبک است.

محوطه سازی باغ

بطور کلی در قسمت های بالایی در باره تاریخچه باغسازی ایرانی، انواع شیوه ها و سبک های موجود در باغ سازی صحبت کردیم. باغ سازی امری است تخصصی و باید آن را به عهده فردی دارای دانش طراحی گذاشت تا بتوان یک نتیجه خوب از کار گرفت. چیزی که نباید فراموش کنیم المان هایی است که برای محوطه سازی باغ استفاده میکنیم زیرا هر سبک شاخصه های مربوط به خود را دارد که با رعایت اوصول و قوانین مربوط به آن میتوان یک باغ زیبا و کاربردی ساخت. فراموش نکنید اقلیم شما رابطه مستقیمی با طراحی محوطه شما خواهد داشت.

عوامل تاثیر گذار در محوطه سازی باغ

جنس زمین

اینکه جنس زمین منطقه مورد طراحی سخت یا نرم باشد عامل تعیین کننده ای در طراحی ما می باشد.

رنگ زمین

رنگ زمین نشان دهنده اجزای تشکیل دهنده و جنس آن است و بسیار میتواند در شروع طراحی راهنمای ما باشد.

فرم و شکل زمین

فرم وشکل زمین کشیدگی آن کوه تپه دشت و فضای به وجود آمده در زمین نیز میتواند به ما خط فکری دهد.

هندسه زمین

شکل هندسی زمین نیز میتوان خطوطی به ما بدهد و نیز استفاده از هندسه تکرار شونده در طبیعت یا همان فرکتال میتوان به فرمی برخواسته از طبیعت رسید.

توپوگرافی

یا همان ناهمواری های روی زمین و تفاوت ارتفاع بخشی از زمین با بخشی دیگر میتواند بسیار متفاوت باشد و ایستایی طرح را مورد بررسی قرار داده و از این نا همواری در طراحی استفاده کرده و فرم های خاصی با استفاده از خطوط زمین برسیم و در کل طراحی موفقی برای محوطه سازی باغ داشته باشیم.

کف سازی

از مواردی که بسیار در محوطه سازی باغ قابل توجه و مهم می باشد کف سازی است که معنای ایجاد یک پوشش در کف یک محوطه است همراه با طراحی بوسیله متریال مناسب، که میتوان با استفاده از آن فضا ها را جدا کرد. برای انتخاب شکل آن نیاز به یک نقشه خوب و خطوط مناسب که با دقت و خلاقیت طراحی شده باشد و انتخاب متریال بسیار  وابسته به نوع طراحی و سبک به کار رفته خواسته های کارفرما و نیز مقاومت و اقلیم است و این کف سازی ها به وسیله مسیر که اوصولا ترکیبی از چمن و تایل هستند به یکدیگر متصل میشوند و این به این منظور نیست که تایل به تنهایی نمیتواند استفاده شود و یا سیمان و بتن نمیتوانند به تنهایی استفاده شوند. هزینه کف سازی نیز امری غیر قابل چشم پوشی است که باید از قبل مورد بررسی قرار گیرد و بسیار تعیین کننده می باشد.

متریال های مناسب کفسازی محوطه سازی باغ

بتن

یکی از رایج ترین و محبوب ترین متریال های موجود برای کفسازی محوطه بتن می باشد.بتن و سیمان متریال بسیار کاربردی در کفسازی محوطه هستند که هزینه نسبتا معقول و پایینی دارند و در عین حال از کیفیت بالایی برخوردارند.

آجر

کفسازی با آجر  از متریال های قابل استفاده در این کار است که در بسیاری از سازه ها کاربردی می باشد و به علت ویژگی های خاص خود بسیار مناسب برای ساختمان های مسکونی هستند.

کاشی

از دیگر متریال قابل استفاده میتوان کاشی را نام برد که از دیر زمان تا به امروز قابل استفاده بوده است. طرح ها و رنگ های گوناگونی از آن ها وجود دارد و میتوانند نقش ها بسیاری را به نمایش بگذارند.

موزاییک

موزاییک میتواند از متریال های بسیار محبوب برای کف سازی باشد که میتواند نشان دهنده جزیییات بسیار زیادی در کف سازی باشد. هزینه کف سازی با موزاییک بسیار ارزانتر از انواع سنگ می باشد محکم و مقاوم هستند و مانند کاشی ها طرح ها و رنگ های متفاوتی دارند. موزاییک ترکیبی از شیشه و سنگ می باشد که با مواد چسبنده به یکدیگر می چسبند.

سنگ فرش

سنگ فرش ها از دیگر متریال قابل استفاده در کف سازی هستند بسیار پرطرفدار زیبا و مقاوم هستند. انواعی از سنگ ها از جمله: آذرین، دگرگونی و رسوبی هستند. سنگ ها در ابعاد و اندازه های گوناگون تولید میشوند.

انواع سنگ

انواع سنگ هایی که بسیار کاربردی هستند سنگ گرانیت و مرمری می باشد. سنگ ها از مقاوم ترین کف سازی های موجود هستند و بسیار شکل پذیر هستند و به همین علت است که بسیار محبوب هستند. گرانیت و مرمری از کف سازی های بسیار پر هزینه و شیک هستند و طرح ها و اندازه های گوناگونی دارند.

چوب

از دیگر موارد مورد استفاده چوب ها می باشند که در سال های اخیر بسیار محبوب شده است و استفاده از آنها زیاد شده است و به دلیل ظاهر آنکه بسیار طبیعی می باشد محیط را دلنشین و طبیعی میکند. کف پوش های چوبی انواع مختلفی دارند که به دسترسی شما و نوع چوب مصرفی و محل زندگی شما بستگی دارد و بسته به نوع آن قیمت های متفاوتی دارند.

المان های الحاقی محوطه سازی باغ

آلاچیق

نوعی سرپناه و سایبان که در طرح ها رنگ ها و ابعاد متفاوتی ساخته میشود اگر بخواهیم طراحی متفاوت خود را داشته باشیم اما اغلب آلاچیق های پیش ساخت هم در بین کارها به چشم میخورد ناگفته نماند که برای آلاچیق هم میتوان از متریال گوناگونی استفاده کرد. آلاچیق ها سبک های متفاوتی داشته و میتوانند کاملا بسته ویا نیمه باز باشند .درمقاله دیگری مفصلا درباره آلاچیق صحبت شده است.

پرگولا

پرگولا خود نیز انواعی دارد که مختصرا به توضیح آن میپردازیم. یکی از المان هایی است که بسیار برای فضا سازی استفاده می شود. به طور کلی در تعریف پرگولا میتوان آن را به عنوان سایبان نیز معرفی کرد که باز هم جدا کننده فضا هم می باشد. اغلب پرگولا متریال چوبی را داراست. میتواند ترکیب با سازه چادری نیز باشد.

المان های آبی

فواره ها علاوه بر چهره زیبایی که به باغ شما می بخشند در روزهای گرم سال و روزهای تابستانی نیز بسیار کمک کننده هستند در جهت افزایش رطوبت هوا و کاهش خشکی هوا و نتیجا ایجاد یک هوای بهتر و دلپذیر تر برای شما فراهم می اورند و میتوانند صرفا مصرف کننده آب نباشند و آب را به گردش در بیاورند.

انواع فواره:

فواره پرتابی

فواره ریزشی

فواره جهنده

اگر باغ شما در منطقه ای قرار دارد که در معرض وزش مستقیم باد است باید از فواره های کوتاه و نیرومند استفاده کنید. ارتفاع فواره ها نباید بیشتر از فاصله منبع فواره تا لبه استخر باشد.

آبشار مصنوعی

از دیگر المان هایی که از آنها میتوان نام برد آبشار های مصنوعی هستند باید موقعیت آنها ریزش آب و …مورد بررسی قرار گیرد. برای بر پایی آبشار بهتر است روی یک سطح شیب دار اجرا شود زیرا باعث ایجاد یک جریان آب سریع میشود.

برکه : در کل المان های آبی بسیارند مانند ایجاد کردن یک برکه در باغ میتواند زیبایی باغ شما را دو چندان کند. میتوان با متریال مختلف دراشکال هندسی متفاوتی آنها را طراحی کرد. برکه ها نیز به حالت پیش ساخت و برکه حفاری شده دارند و میتوان با افزودنی های زینتی جلوه زیادی به برکه داد.

استخر

از ورزش های محبوب در بین مردم شنا می باشد حتی برای کسانی که یک تفریح شاد میخواهند گزینه مناسبی است استفاده از استخر در فضا سازی و همراه کردن آن در محوطه باعث زیبا کردن محیط میشود. علاوه بر همه این ها ساخت استخر خود باید به دقت انجام شود و نیازمند تخصص است.

المان های نوری

المان های نوری علاوه بر اینکه در بعضی موارد میتوانند مسیر را به ما نشان دهند در دیگر موارد نیز میتوانند برای تاکید و یا نمایش بهتر دیگر المان ها نیز به کار گرفته شوند. نورها انواع مخلفی نیز دارند که به شرح آنها مبپردازیم:

شاید برای شما هم جالب باشد که بدانید نورپردازی جز اولین المان هایی می باشد که توجه اننسان را به خود جلب میکند و با نور پردازی میتوانید علاوه بر ایجاد دید کافی اهمیت برخی نقاط را نشان داده و یا اختلاف ارتفاع را به خوبی نشان دهید که خودش امری است که بر زیبایی فضا می افزاد و ناگفته نماند که مقدار نور و تعداد منابع نور با توجه به متراژ قابل تخمین و بررسی است زیرا باید با دقت بالایی انجام شود تا در تمام بخش ها روشنایی مورد نیاز چشم انسان را داشته باشیم و فضایی با نور زیاد و یا بی نور نداشته باشیم. نور ها خود نیز دارای دسته بندی های مختلفی هستند که بسیار سلیقه مالک آن را تحت شعاع قرار میدهد.

سرتاسری

که تمام آن فضا و یا المان های موجود در آن فضا روشن میشوند بطور کلی پوشش نوری خواهند داشت.

موضعی

برای نشان دادن مسیر میتوان از این نوع نور پردازی استفاده کرد و نشان دادن یک هدف خاص و مشخص میتوان از آن بهره گرفت.

تاکیدی

این نوع نور پردازی توجه را به سمت و سوی مشخصی جلب میکند که معمولا از نور افکن ها استفاده میشود.

انواع چراغ

در این بخش ابتدا باید یاد آور این نکته شویم که انتخاب نوع نور پردازی بسیار وابسته به سلیقه کارفرما و صد البته سبکی که برای طراحی محوطه از آن استفاده شده است می باشد. مختصرا تعدادی از انوتع چراغ ها برای نور پردازی را نام میبریم. چند دسته اصلی برای انواع چراغ ها وجود دارد:

چراغ های پایه دار رو به پایین  که ارتفاع آن ها به 1 متر هم میرسد.

چراغ های واش که برای روشن کردن نما ها استفاده میشود.

چراغ های نقطه ای با نور متمرکز که برای روشن کردن المان ها از آنها استفاده میشود .

چراغ های نور افکنی که پیشتر در مورد آنها توضیح دادیم که پهن تر از چراغ های نقطه ای هستند.

 پوشش گیاهی مناسب برای محوطه سازی باغ

در آغاز به این نکته اشاره کنیم که پوششش گیاهی انتخابی بسیار تحت تاثیر اقلیم شما خواهد بود و نمیتوان به دلخواه هر نوع گیاهی را در باغ کاشت. مثلا بخش وسعی از سرزمین ما را اقلیم خشک و نیمه خشک تشکیل میدهد. در برخی از مناطق کشور شاهد آب و هوای متفاوتی هستیم مثلا در استان های گیلان، مازندران وگلستان آب هوای معتدلی به چشم میخورد.

در اینجا به توضیح مختصری از چند نوع گیاه و کاربرد آن ها می پردازیم:

گیاهان بلند قد محصور کننده:

گیاه بامبو

برای ایجاد حریم بامبو میتواند یکی از انتخاب های شما باشد  کمترین فضا را اشغال میکند در عین حال میتواند یک محصور کننده خوب نیز باشد. میتواند پل ارتباطی خوبی بین فضای مدرن و فضای باز باشد مانند یک پرده  روبروی پنجره قرار گیرد. نگهداری بامبو میتواند مشکل باشد و نیازمند اطلاعات دقیق است و نیز فراهم کردن شرایط مناسب برای این گیاه که امری مهم است. انواع لاکی بامبو و بامبو فارگسیا مناسبند زیرا شرایط نگهداری آسانی دارند فارگسیا ریشه محکم و رشد کند تری دارد و ظاهر سبز و سخت خودرا میتواند حتی در فصول سرد سال نیز حفظ کند.

کاکتوس های بزرگ

ظاهر بلند و کشیده ای دارند و خشن و همراه با پیچ و تاب و کاکتوس هارا به گزینه مناسبی برای حفظ حریم خصوصی تبدیل کرده است.

شمشاد ها

این گیاه یکی از گیاهان همیشه سبز و ایده آل است برای حفظ حریم خصوصی و انواع آن نیز برای کاشت در باغ مناسبند و می بایست هر چند وقت یکبار هرس شوند و فرم زیباتری به خود بگیرند.

درختچه برگ نو

پرچین های بلندی دارند و سرسبز هستند ممکن است سالها طول بکشد تا به طول 1 متر برسند اما هم از نظر ظاهری زیبا هستند هم بخوبی حریم شما را حفظ میکنند.

گل کاغذی

از گیاهان گل دار زیبا که رشد آن به سمت بالا است و میتواند نرده های اطراف را بپوشاند.

سرو بادبزنی

این نوع از درخت در ابعاد دلخواه کاشته می شود و اگر میخواهید زیبایی آن دو چندان شود حتما آن را کنار شمشاد قرار دهید.

درخت فوتونیا

یک پوشش کامل و یکدست به شما خواهد داد برگهای آن سبز و براق هستند. همیشه سبز هستند و برای حصار کشی گزینه خوبی هستند.

در ادامه انواع سرو و پاپیتال ها محصور کننده های خوبی هستند.

برای پوشش گیاهی

میتوانید از شمعدانی که خود را با همه آب و هوا ها تطبیق میدهد استفاده کنید.

رز زمینی روی زمینی گسترده میشود.

گل استکانی زنگوله ای هستند و سرعت رشد آنها پایین است.

موگه نگینی برای مناطق جنگلی مناسب است.

پریوش گگلی است که با نام پیچ تلگرافی نیز شناخته میشود.

برگ گیلاسی با برگ های رنگارنگ و همیشه سبز انتخاب خوبی هستند.

اوبریتا گیاهی پوششی در رنگ های آبی، بنفش و قرمز و صورتی هستند.

علف جاروب همیشه سبز است و رشد کندی دارد.

درخت ها

بخشی از درخت های مناسب برای محوطه سازی باغ را مختصرا نام میبریم:

درخت گلابی زینتی

ماگنولیا

بلوط

ممرز

راج انگلیسی

کلام اخر

در آخر در تمام فرهنگ های دنیا باغ سازی مسئله مهمی بوده و هست و برای محوطه سازی اوصول و قوانینی دارند که در محوطه سازی و در ساخت کلی از آن ‍‍پیروی میکنند. و بنا به سلیقه شما و خواسته شما میتواند طراحی شود و تمام کارهای این چنینی برای نتیجه بهتر نیاز به کسانی دارد که در این زمینه متخصص باشند میتوانید با تماس بگیرید و متخصصین ما در این زمینه شما را یاری خواهند کرد. فراموش نکنید هزینه های شما به خواسته های شما المان های مصرفی و مصالح ساختمانی مورد استفاده شما برمیگردد.