محوطه سازی چیست؟

از ضروری ترین موضوعات قابل بررسی در معماری طراحی محوطه یک بنا می باشد که بسیار بر روی جلوه و زیبایی بنا تاثیر گذار است. محوطه سازی یک بنا میتواند بخوبی سایت را از محیط اطراف جدا کرده و بخوبی آن را به فضایی شاخص تبدیل میکند. محوطه یک بنا باید متعلق به همان بنا باشد بطوری که بنا بدون محوطه اطراف ناقص باشد. بطور کلی به همان مقدار که داخل یک بنا مهم است اطراف و محوطه آن نیز مهم است. وقتی از پنجره ویلا خانه یا هر بنایی به بیرون نگاه میکنید دوست دارید چه چیزی ببینید چشم انسان همواره خواهان دیدن زیبایی می باشد و این امر اجتناب ناپذیر است. همانطور که می دانید طراحی محوطه نیز خلاقیت و تخصص میخواد و نیازمند المان هایی می باشد که در ادامه مطلب به توضیح آن میپردازیم.

طراحی محوطه

همانطور که می دانید داشتن یک محوطه زیبا دانش و مهارت معماری بالایی میخواهد و نمیتوان این کار را به هرکسی سپرد و نمیتوان از طرح های آماده استفاده کرد زیرا هر محوطه با توجه به موقعیت بنا و سبک به کار رفته در ساخت آن، خطوط آن بنا و اقلیم و … طراحاحی میشود که میتوان از آن چشم پوشی کرد. در محوطه سازی علاوه بر  اینکه شما از اطراف سایت بهره مند خواهید شد آن هم به زیبا ترین شکل ممکن و کاربردی میتواند بر ارزش بنای شما بیفزاید و روحی تازه به بنای شما بدهد و در این میان نباید از یک نقشه خوب برای محوطه غافل شد.

همانطور که میدانید محوطه سازی فقط ایجاد یک فضای سبز نیست و بحث آن بسیار گسترده و تخصصی می باشد پس سعی کنید با متخصصین این کار مشورت و کار کنید تا قبل از اجرا از نتیجه آن اطمینان داشته باشید متخصصین و طراحان ما در این زمینه میتوانند شما را به بهترین شکل  ممکن راهنمایی کرده و به نتیجه مناسب برسانند.

اصول

مانند هرکار دیگری طراحی محوطه دارای قواعد اوصول و قوانین خود است. البته ناگفته نماند که قوانین شهرداری هرمنطقه متفاوت خواهد بود  و اینکه علاوه بر رعایت این قوانین اوصول طرحی محوطه و شناخت گیاهان و متریال نیز از جمله این قواعد هستند که هر معمار باید بداند از رنگ شناسی و سبک گرفته تا … که همگی در نتیجه نهایی برای داشتن یک محوطه زیبا تاثیر زیادی دارند.

نورپردازی

شاید برای شما هم جالب باشد که بدانید نورپردازی جز اولین المان هایی می باشد که توجه انسان را به خود جلب میکند و با نور پردازی میتوانید علاوه بر ایجاد دید کافی اهمیت برخی نقاط را نشان داده و یا اختلاف ارتفاع را به خوبی نشان دهید که خودش امری است که بر زیبایی فضا می افزاد و ناگفته نماند که مقدار نور و تعداد منابع نور با توجه به متراژ قابل تخمین و بررسی است زیرا باید با دقت بالایی انجام شود تا در تمام بخش ها روشنایی مورد نیاز چشم انسان را داشته باشیم و فضایی با نور زیاد و یا بی نور نداشته باشیم. نور ها خود نیز دارای دسته بندی های مختلفی هستند که بسیار سلیقه مالک آن را تحت شعاع قرار میدهد. مثلا میتوان نورپردازی:

سرتاسری

که تمام آن فضا و یا المان های موجود در آن فضا روشن میشوند بطور کلی پوشش نوری خواهند داشت.

موضعی

برای نشان دادن مسیر میتوان از این نوع نورپردازی استفاده کرد  و نشان دادن یک هدف خاص و مشخص میتوان از آن بهره گرفت.

تاکیدی

این نوع نور پردازی توجه را به سمت و سوی مشخصی جلب میکند  که معمولا از نور افکن ها استفاده میشود

روش های نورپردازی

نورپردازی میتواند میتواند بطور خاص برای مشخص کردن مسیر باشد و در محوطه سازی بسیار تاثیر گذار هستند. مسیر رفت و آمد دسترسی ها بسیار مهم هستند زیرا همیشه در حال استفاده از آنها هستیم برای اینکه از نقطه ای به نقطه ای دیگر برویم. چراغ های مسیر بطور کلی چراغ های پایه دار هستند که نور را از بالا به پایین هدایت میکنند و این پایه ها میتوانند کوتاه یا بلند باشند. رنگ نور و شدت نور انتخابی به سلیقه شما برمیگردد.

نورپردازی میتواند از پایین به بالا باشد در این روش بیشتر از همان نور افکن هایی که پیشتر به آنها اشاره شد استفاده میکنند و برا ی نشان دادن المان های بلند و کشیده مورد استفاده قرار میگیرند. نورپردازی سایه نما که از این نوع نورپردازی برای روشن کردن پشت جسم استفاده میکنند که با نام ضد نور هم شناخته میشوند اما در آن تجهیزات نور پردازی از دید مخفی میشوند.

نورپردازی سایه ها که همان نور پردازی پشت نماست به شکلی که به تشکیل سایه پشت آن بسیار کمک کرده و باعث ایجاد نقش میشود.

مهتابی که این نور پردازی سعی در ایجاد نوری شبیه به ماه دارد و این نور پردازی بیشتر برای روشن کردن درخت ها استفاده میشود، بصورتی که چراغ روی درخت به سمت پایین قرار گرفته و فضای زیر درخت را زیبا و روشن میکند.

نورپردازی دیگری نیز وجود دارد به نام وال واش که به گوش آشنا نیست این نوع نورپردازی اگر بخواهیم تحت الفظی آن را معنی کنیم به معنی نور پردازی دیوار شسته است که میتوان آن را با نام نور پردازی گسترده نیز شناخت برای روشن کردن یک دیوار دو روش وجود دارند یا واش وال یا وال گیریزینگ که نور در فاصله 12 اینچی از دیوار قرار گرفته و دیوار را روشن میکنند. و وال گریزینگ شبیه به واش وال بوده با این تفاوت که فاصله چراغ ها تا دیوار باید کمتر از 12 اینچ باشد.

انواع چراغ

در این بخش ابتدا باید یاد آور این نکته شویم که انتخاب نوع نور پردازی بسیار وابسته به سلیقه کارفرما و صد البته سبکی که برای طراحی محوطه از آن استفاده شده است می باشد. مختصرا تعدادی از انوتع چراغ ها برای نور پردازی را نام میبریم.چند دسته اصلی برای انواع چراغ ها وجود دارد:

• چراغ های پایه دار رو به پایین  که ارتفاع آن ها به 1 متر هم میرسد
• چراغ های واش که برای روشن کردن نما ها استفاده میشود
• چراغ های نقطه ای با نور متمرکز که برای روشن کردن المان ها از آنها استفاده میشود
• چراغ های نور افکنی که پیشتر در مورد آنها توضیح دادیم که پهن تر از چراغ های نقطه ای هستند

کف سازی

از مواردی که بسیار در محوطه سازی قابل توجه و مهم می باشد کف سازی است  که معنای ایجاد یک پوشش در کف یک محوطه است همراه با طراحی  بوسیله متریال مناسب، که میتوان با استفاده از آن فضا ها را جدا کرد. برای انتخاب شکل آن نیاز به یک نقشه خوب و خطوط مناسب که با دقت و خلاقیت طراحی شده باشد و انتخاب متریال بسیار  وابسته به نوع طراحی و سبک به کار رفته خواسته های کارفرما و نیز مقاومت و اقلیم و از همه مهم تر متریال استفاده شده در بنایی است که کف آن را طراحی میکنیم و این کفسازی ها بوسیله مسیر که اوصولا ترکیبی از چمن و تایل هستند به یکدیگر متصل میشوند و این به این منظور نیست که تایل به تنهایی نمیتواند استفاده شود و یا سیمان و بتن نمیتوانند به تنهایی استفاده شوند. هزینه کف سازی نیز امری غیر قابل چشم پوشی است که باید از قبل مورد بررسی قرار گیرد و بسیار تعیین کننده می باشد.

 

بتن

یکی از رایج ترین و محبوب ترین متریال های موجود برای کفسازی محوطه بتن می باشد. بتن و سیمان متریال بسیار کاربردی در کف سازی محوطه هستند که هزینه نسبتا معقول و پایینی دارند و در عین حال از کیفیت بالایی برخوردارند.

آجر

کف سازی با آجر از متریال های قابل استفاده در این کار است که در بسزیاری از سازه ها کاربردی می باشد و بعلت ویژگی های خاص خود بسیار مناسب برای ساختمان های مسکونی هستند.

کاشی

از دیگر متریال قابل استفاده میتوان کاشی را نام برد که از دیر زمان تا به امروز قابل استفاده بوده است. طرح ها و رنگ های گوناگونی از آن ها وجود دارد و میتوانند نقش ها بسیاری را به نمایش بگذارند.

موزاییک

موزاییک میتواند از متریال های بسیار محبوب برای کف سازی باشد که میتواند نشان دهنده جزیییات بسیار زیادی در کفسازی باشد هزینه کف سازی با موزاییک بسیار ارزان تر از انواع سنگ می باشد محکم و مقاوم هستند و مانند کاشی ها طرح ها و رنگ های متفاوتی دارند. موزاییک ترکیبی از شیشه و سنگ می باشد که با مواد چسبنده به یکدیگر می چسبند.

سنگفرش

سنگ فرش ها از دیگر متریال قابل استفاده در کف سازی هستند بسیار پرطرفدار زیبا و مقاوم هستند انواعی از سنگ ها از جمله: آذرین، دگرگونی و رسوبی هستند. سنگ ها در ابعاد و اندازه های گوناگون تولید میشوند.

انواع سنگ

انواع سنگ هایی که بسیار کاربردی هستند سنگ گرانیت و مرمری می باشد. سنگ ها از مقاوم ترین کفسازی های موجود هستند و بسیار شکل پذیر هستند و به همین علت است که بسیار محبوب هستند. گرانیت و مرمری از کف سازی های بسیار پر هزینه و شیک هستند و طرح ها و اندازه های گوناگونی دارند.

چوب

از دیگر موارد مورد استفاده چوب ها می باشند که در سال های اخیر بسیار محبوب شده است و استفاده از آنها زیاد شده است و بدلیل ظاهر آنکه بسیار طبیعی  می باشد محیط را دلنشین و طبیعی میکند. کف پوش های چوبی انواع مختلفی دارند که به دسترسی شما و نوع چوب مصرفی و محل زندگی شما بستگی دارد  و بسته به نوع آن قیمت های متفاوتی دارند.

آسفالت

از رایج تررین کف سازی های محوطه میتوان آسفالت را نام برد. آسفالت همانطور که می دانید از نفت خام تولید میشود. همانطور که می دانید مانند چوب و دیگر متریال ها ممکن است ظاهر جذابی نداشته باشد، اما هزینه های آن به نسب پایین بوده و مقاومت بالایی دارند. بطور کلی کفسازی امری است که علاوه بر طراحی و اقلیمی که شما در آن زندگی میکنید بسیار وابسته هزینه ها و سلیقه شما است و ما در مقاله ای دیگر مفصلا درباره کفسازی صحبت کرده ایم به لینک مراجعه کرده و مطالعه کنید.

فضای سبز

همانطور که برای همه ما طراحی داخلی مهم است طراحی محوطه آن نیز حایز اهمیت است. ایجاد یک فضای دلنشین که نشان هنده طبیعت باشد و فضای جذابی برای گذراندن اوقات فراغت باشد .از کارهایی که در ابتدای امر باید انجام داد جانمایی باغچه و گلدان ها است و المان های گیاهی و مرتبط با طبیعت که با برنامه ریزی و طراحی خاصی همراه باشد. سبک باغ و کاشتی که برای محوطه سازی در نظر میگیریم میتواند متفاوت باشد مثلا:

کلاسیک :سبک کلاسیک که شامل باغ های ایرانی، انگلیسی، مراکشی، اسپانیایی، ایتالیایی و فرانسوی میشود.

مدرن: که این این سبک شامل باغ های آمریکایی معاصر میشود .

طبیعت گرایانه: باغ های ژاپنی ، باغ های چینی، از جمله نمونه های این سبک باغ هستند.

برای ایجاد یک باغ ایرانی ما احتیاج به یک متراژ بالایی از زمین داریم و فضاهای کوچک پذیرای این سبک از باغ سازی نیستند. در سبک دیگری که در بالا نام برده شد سبک مراکشی است که گیاهان گرمسیری در آن مورد استفاده قرار میگیرند مانند نخل ها و سبک مراکشی برای قسمت های شمالی و جنوبی بسیار قابل استفاده است.

اگر بخواهیم محوطه سازی به شکل فرانسوی داشته باشیم بهتر از نقاط سرد سیر کشور این کار را بکنیم زیرا با اقلیم سردسیر سازگار تر است، زیرا گیاهان قابل استفاده در این سبک  در مقابل سرما مقاوم هستند. برای دیگر باغ هایی که از آنها نام برده شد محدودیت زیادی نداریم و میتوان به شکلی آن را ایجاد کرد.

درحالت کلی فضا سازی با گیاهان از جمله عوامل تاثیر گذار بر زیبایی محیط است و میتوان بخشی از محوطه را به کاشت گیاهان اختصاص داد.

 

مصالح

مصالحی که درمحوطه سازی از آن ها استفاده میکنیم مصالح متفاوتی هستند و ما از آنها برای زیبا سازی محیط بهره میبریم مانند: چمن، گلدان(فلاورباکس)،سنگ های تزیینی،نرده های چوبی ، آبنما‌،آلاچیق و….می باشد .طراحی محوطه کاری حساس و تخصصی است و باید آن را به معماران خبره در این زمینه سپرد.

آلاچیق

نوعی سرپناه و سایبان که در طرح ها رنگ ها و ابعاد متفاوتی ساخته میشود اگر بخواهیم طراحی متفاوت خود را داشته باشیم اما اغلب آلاچیق های پیش ساخت هم در بین کارها به چشم میخورد ناگفته نماند که برای آلاچیق هم میتوان از متریال گوناگونی استفاده کرد، و آلاچیق ها سبک های متفاوتی داشته و میتوانند کاملا بسته ویا نیمه باز باشند .درمقاله دیگری مفصلا درباره آلاچیق صحبت شده است.

آبنما

یکی از المان هایی که اخیرا بسیار در بین عموم محبوب شده و استفاده از آن را به وفور میبینیم استفاده از آبنما است. آبنما هم میتواند طراحی شده در ابعاد و انرازه های متفاوت و با مصالح مختلف ارائه شود. در آبنما ارتفاع نحوه ریزش آن و مقرار فضایی که اشغال میکند بسیار تعیین کننده است و با دیگر المان ها میتوان بر زیبایی آن افزود مثلا ترکیب آبنما و دیوار سبز و کمی نور پردازی میتواند جلوه زیادی به محوطه شما ببخشد.

برکه

وقتی آب در یک فضایی قرار گیرد و حرکت آن را مسدود کنیم برکه را ایجاد کرده ایم برکه برای محوطه سازی مناسب است بسیار سلیقه ای و پیرو سبک و سلیقه شما میباشد. برکه یاد آور طبیعت است و آرام بخش و نقش زیادی در تلطیف و زیبایی فضا دارد.

استخر

از ورزش های محبوب در بین مردم شنا می باشد حتی برای کسانی که یک تفریح شاد میخواهند گزینه مناسبی است استفاده از استخر در فضا سازی و همراه کردن آن در محوطه باعث زیبا کردن محیط میشود. علاوه بر همه اینها ساخت استخر خود باید به دقت انجام شود و نیازمند تخصص است.

پرگولا

پرگولا خود نیز انواعی دارد که مختصرا به توضیح آن میپردازیم .یکی از المان هایی است که بسیار برای فضا سازی استفاده می شود. بطور کلی در تعریف پرگولا میتوان آن را به عنوان سایبان نیز معرفی کرد که باز هم جدا کننده فضا هم می باشد. اغلب پرگولا متریال چوبی را داراست. میتواند ترکیب با سازه چادری نیز باشد.

فلاورباکس

این واژه به صورت مستقیم از زبان انگلیسی وارد زبان فارسی شده است و در لغت به معنای جعبه گل است. جعبه ای که با خاک پر شده و در آن گیاه پرورش می یابد. به صورت کلی یکی از المان ها و مبلمان شهری به حساب می آید. فلاورباکس به  منظور ایجاد فضای سبز و زیبایی بصری استفاده می شود. فلاور باکس ها به صورت کلی جایگزین باغچه ها به حساب می آیند و می توان از آن در فضاهایی که ایجاد باغچه امکان پذیر نیست استفاده کرد.

عوامل تاثیر گذار در طراحی محوطه

جنس زمین

اینکه جنس زمین منطقه مورد طراحی سخت یا نرم باشد عامل تعیین کننده ای در طراحی ما می باشد.

رنگ زمین

رنگ زمین نشان دهنده اجزای تشکیل دهنده و جنس آن است و بسیار میتواند در شروع طراحی زاهنمای ما باشد.

فرم و شکل زمین

فرم وشکل زمین کشیدگی آن کوه تپه دشت و فضای به وجود آمده در زمین نیز میتواند به ما خط فکری دهد.

هندسه زمین

شکل هندسی زمین نیز میتوان خطوطی به ما بدهد و نیز استفاده از هندسه تکرار شونده در طبیعت یا همان فرکتال میتوان به فرمی برخواسته از طبیعت رسید.

توپوگرافی

یا همان ناهمواری های روی زمین و تفاوت ارتفاع بخشی از زمین با بخشی دیگر میتواند بسیار متفاوت باشد و ایستایی طرح را مورد بررسی قرار داده و از این نا همواری در طراحی استفاده کرده و فرم های خاصی با استفاده از خطوط زمین برسیم و خط آسمانی زیبا داشته باشیم.

 

اقدامات لازم قبل از طراحی

• بررسی زمین از جوانب مختلف
• بررسی اقلیم
• بررسی عناصر موجود درخاک
• بررسی زمین از دید سازه فضای سبز
• بررسی جهت و شدت تابش خورشید
• میزان و شدت و جهت باد
• سلیقه کارفرما

بعد از تمام این اقدامات اقدام به جمع بندی تمام موارد میکنیم همانطور که میدانید نقشه محوطه سازی باید بر اساس جمع بندی موارد بالا باشد مثلا جهت تابش خورشید در اینکه پرگولا و یا آلاچیق در کجا قرار بگیرند تاثیر دارد، یا جهت وزش باد در کاشت درختان موثر است نباید فراموش شود. در طراحی اولیه مسیر های دسترسی نباید از قلم بیافتند. همچنین میزان پراکندگی در کاشت و قرار گیری درختان و گیاهان بسیار مهم است که حتما باید جانمایی شود.