همه چیز راجع به فضای سبز شهری
همانطور که می دانیم هر محیط گیاهی یا آبی در یک منطقه شهری یا مجاور آن را فضای سبز می‌گویند. فضاهای سبز شامل گیاهان، ویژگی های آب و سایر انواع محیط های طبیعی است. بیشتر فضا های باز شهری همان فضا های سبز هستند، اما گاهی اوقات انواع دیگری از فضا های باز را نیز شامل می‌شوند.
فضای سبز شهری می‌توانند مرکز تفریحی، فرهنگی و اجتماعی گسترده با زیستگاه های متنوع و غنی از گونه های گیاهی را فراهم کنند. اصطلاح «جنگل شهری» اغلب برای توصیف فضای سبز استفاده می‌شود که تمام مزایای محیط طبیعی را به قلب جوامع شهری می‌آورد. چشم انداز فضا های باز شهری می‌تواند از زمین های بازی گرفته تا محیط های بسیار حفاظت شده تا مناظر نسبتاً طبیعی گسترش یابند. استفاده از فضا های سبز شهری برای عموم مردم آزاد هستند و فرد یا گروهی حق مالکیت بر آن ها را ندارد. سیاست های ایجاد فضای سبز شهری برای احیای مجدد جوامع، کاهش بار مالی مراقبت های بهداشتی و افزایش کیفیت زندگی بسیار مهم است.
نقش و اهمیت فضای سبز در زندگی شهری
رشد صنعت و افزایش جمعیت در شهر ها، به ساخت و ساز های سودگرایانه منجر شده است. این ساخت و ساز ها به مسائل بهداشتی و تأمین حداقل نور و هوا در مناطق متراکم شهری توجهی نداشته است. از سوی دیگر، ضرورت ایجاد کاربری های جدید شهری، برای پاسخگویی به نیازهای روز افزون و اسکان جمعیت به تدریج باعث کاهش سهم فضا های سبز و باغ های شهری گردیده و در نتیجه موجب آلودگی محیط زیست شده است.
شایان ذکر است که با افزایش روند انهدام طبیعت، توجه انسان به منابع طبیعی نیز فزونی یافته و بهره وری از آن جایگزین احترام به طبیعت گردیده است. تشویق مردم به درخت کاری در محوطه های کوچک فضای خانه ها، کاشتن نهال در کناره خیابان ها، استفاده از فضاهای آزاد برای توسعه پارک های کوچک از جمله اقدامات مؤثر در توسعه فضای سبز است.
در اهمیت فضای سبز شهری میتوان گفت که امروزه اقلیم شهری تحت تأثیر فرایندهای تراکم و تمرکز فعالیت ها در شهر ها، آن چنان دگرگون شده است که مطالعات ناحیه ای شهر ها، به صورت مشخص و جدای از اقلیم ناحیه ای بررسی می‌شود. آثاری که از طریق کاهش فضای سبز شهری بر اکولوژی شهری به ویژه در زمینه های اقلیم، هوا، خاک، آب های زیر زمینی و جامعه حیوانی گذاشته می‌شود، چنان شدید است که عناصر سازنده آن را در محیط شهری به کلی دگرگون می‌کند. نقش و اهمیت فضای سبز در زندگی شهری، موضوعی است که بیش از هر چیز دیگر در شهرها و شهرسازی معاصر مورد توجه قرار گرفته است.
ضرورت وجود فضای سبز
امروزه مفهوم شهر ها بدون وجود فضای سبز موثر در اشکال گوناگون آن دیگر قابل تصور نیست. شهر ها به عنوان کانون های تمرکز، فعالیت و زندگی انسان ها برای اینکه بتوانند پایداری خود را تضمین کنند چاره ای جز پذیرش ساختار و کارکردی متأثر از سیستم های طبیعی ندارند. در این میان فضای سبز به عنوان جزء ضروری و لاینفک پیکره شهرها در متابولیسم آن ها نقش اساسی دارند که کمبود آن ها می تواند اختلالات جدی در حیات شهر ها به وجود آورد. فضای سبز و پارک بخشی از چهره مطلوب شهر را می سازد و یکی از نیازهای ضروری و پدیده های مطلوب زندگی شهرنشینی محسوب می شود.
کیفیت و کمیت فضای سبز و پارک در بهبود شرایط محیط زیست نقش موثری دارد. رشد و توسعه روزافزون شهر ها، عوارض مدرنیسم و زندگی شهر نشینی، محدودیت امکانات تفریحی، آلودگی هوا و صدا، فشار های حاصل از کار روزانه و مشکلات تامین هزینه زندگی، آثار نامطلوبی در حیات سالم و فعالیت های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و رفاهی شهر نشینان باقی می گذارد که با توسعه سریع فضا های سبز دگرگونی های این عوامل نامطلوب انکار ناپذیر می شود و احتیاجات مردم را در بهره برداری از امتیازات مفید این گونه مکان ها روزافزون می سازد.
اثرات زیست محیطی فضای سبز شهری
- آلودگی هوا
- آلودگی صدا
- تولید اکسیژن و جذب دی اکسید کربن
- کنترل تشعشعات و بازتاب نور
- کنترل باد
- ذخیره انرژی
- تاج بری یا برگاب
- درختان و سیلاب
- کاهش دما و افزایش رطوبت نسبی
- کاهش در فشار هوا
مدیریت فضای سبز شهری:
- احداث بستر
- کاشت گیاه
- نگهداری فضای سبز
- آبیاری گیاه
- کود دهی
- هرس کردن
- و….
نقش گیاهان در فضا های سبز و تأثیر آنها بر تعدیل آلودگی های هوا در شهرها
امروزه گیاهان همواره به عنوان جزء بسیار مهم و عمده در شهرها و تنها چاره موثر بر کاهش آلودگی های هوا محسوب می‌شوند چرا که گیاهان طی فرایند فتوسنتز با جذی دی اکسید کربن و تبدیل آن به اکسیژن به طور طبیعی کربن اضافی هوا را جذب و به پالایش هوا کمک میکنند، همچنین طی فرایند فتوسنتز برگ درختان سایر مواد شیمیایی مانند اکسیدهای نیتروژن، آمونیوم تولید شده در هوا، بخشی از دی اکسید گوگرد و ازن که مولد قسمتی از مشکلات مه آلودگی و اثرات گلخانه ای هستند را از محیط خارج میکنند.
برگ درختان با جذب و حفظ گرد و غبار و سایر ذرات معلق هوا تا زمان شست و شو و بارندگی ذرات معلق هوا را تا 75 درصد کاهش داده و تأثیر بسزایی بر بهبود کیفیت هوا دارد. امروزه متخصصان و طراحان فضای سبز سعی دارند به جای اینکه تنها به سبز کردن زمین بیاندیشند با کاشت انواع درختان متناسب با نقش و کاربری آن ها با شرایط اقلیمی و کارکرد های اکولوژیکی در هر شهر فضای شهر را سبز نمایند تا ضمن ایجاد آرامش روحی برای شهروندان نقش وجودی فضای سبز را پر رنگ تر جلوه دهند بیشترین تأثیر در تعدیل آلاینده ها درختان می‌باشد که به صورت تصفیه کننده های طبیعی هوا عمل میکنند.
گیاهان به کمک فرایندهای طبیعی مانند فتوسنتز، تنفس و تعرق مداوم هوا را تصفیه و خنک کرده و به فضای اطراف برمی‌گردانند میزان توانایی درختان در جذب کربن به ابعاد درخت، سن، سلامتی و پهنه چتر درخت بستگی دارد و به طور متوسط درختان بزرگ می‌توانند 2 تا 3 درصد میزان کربن هوا را کاهش دهند، گسترش و حفظ فضای سبز شهری و ایجاد پارک و بوستان به عنوان محیط زیست درون شهری علاوه بر زیبایی محیط زندگی شهروندان به آن ها شادی و نشاط روحی می‌بخشد و در عین حال به پاکیزگی هوا نیز کمک قابل توجهی می‌کند.
بررسی یکی از مهم ترین فضا های سبز شهری را به صورت کلی درادامه خواهیم داشت.
پارک:
پارک عبارت است از فضای سبز طراحی شده ای که در مالکیت عموم قرار دارد و جزیی از فضا های شهری محسوب می‌شود. این فضا ها توسط گیاهان و درختان پوشیده شده و بر اساس نظارت و مدیریت انسان، حفظ و نگهداری یا احداث می‌شوند.
انواع پارک:
- پارک مدرن جهانی
- پارک های ملی در کشور ها
- پارکی ملی و همگانی
- پارک های ملی اختصاصی حیات وحش
- پارک هایی با موضوع یادبود بزرگان
- پارک بزرگ استانی
- پارک با موضوع شهری
- پارک های مناطق شهری
- پارک محله ای
- پارک با موضوع طبیعت
- پارک های جنگلی به صورت طبیعی
- پارک هایی با موضوع جنگل های دست ساز انسان
اهمیت وجود پارک ها:
پارک و فضای سبز می‌تواند به آرامش، جوان‌سازی، ایجاد محیطی برای ورزش، گذران وقت و البته کاهش خشونت در اجتماع کمک کند. نزدیکی طبیعت به محل کار و زندگی انسان ها, فضا های سبز کوچک داخل شهرها و نیز فواید آن ها برای مردم در این میان کمتر مورد توجه قرار گرفته اند. فضا های سبز از یک سو موجب بهبود وضعیت زیست محیطی شهرها می شود, و از سوی دیگر شرایط مناسبی را برای گذران اوقات فراغت شهروندان فراهم می سازد. اهمیت فضا های سبز شهری تا به آن حد است که امروزه وجود این کاربری به عنوان یکی از شاخص های توسعه یافتگی جوامع به حساب می آید.
رونق اجتماعی
پارک ها یکی از پیچیده ترین عناصر شهری به‌شمار می‌رود که می‌تواند با کاربردهای مختلف خود، به بهترین شکل ممکن، رونق را برای جوامع در پی داشته باشد. عملکرد این فضا های سبز بسیار تخصصی است و می‌تواند نیاز بشر را به وجود جاذبه های بصری تأمین کند. از سوی دیگر، فضا های سبز می‌تواند به شهر ها و مناطق هویتی دوباره ببخشد و به عنوان ابزاری بسیار قدرتمند برای رونق اجتماعی عمل کند.
توسعه اقتصادی
پارک ها از جنبه های مختلف نظیر حفظ محیط زیست، زیبایی‌شناسی و تأمین نیاز های تفریحی، مزایای بی شماری را برای ساکنان شهری به ارمغان می‌آورد، ضمن اینکه می‌تواند به عنوان منبعی برای رونق اقتصادی عمل کند. وجود فضا های سبز ارزش دارایی ها را بیشتر می‌کند، درآمدهای شهری را می‌افزاید، به گردهم آمدن سرمایه‌گذاران و متخصصان منجر می‌شود و در نهایت بازنشستگان را برای گذراندن زندگی در محیطی سبز و پاک به خود جذب می‌کند.
افزایش قدرت یادگیری در کودکان در فضای سبز شهری
دوران کودکی فرایندی بسیار مهم به حساب می‌آید که می‌تواند زندگی افراد را برای همیشه تحت تأثیر قرار دهد و جالب این که از یک فرد به دیگری متفاوت است. بسیاری از افراد در سال های ابتدایی زندگی خود یاد می‌گیرند به طور فعال در فرآیند های جمعی مشارکت کنند که این امر می‌تواند به افزایش فعالیت آنها در مدارس و سایر دوره های آموزشی کمک کند. وجود فضا هایی غیر از محیط مدرسه برای افزایش قدرت یادگیری در کودکان بسیار حائز اهمیت است که در این راستا، حضور آن ها در پارک ها و فضا های سبز می‌تواند بسیار اثربخش باشد.
با توجه به توضیحات می توان گفت یکی از مهم ترین اجزای فضای سبز شهری پارک ها هستند.
سخن آخر در ارتباط با فضای سبز شهری:
به طور کلی پارک ها و فضاهای سبز شهری از اهمیت استراتژیکی در کیفیت جامعه برخوردار هستند حضور مکان های طبیعی (مثل پارک ها، جنگل های شهری و …) و اجزای طبیعی (مثل درختان و آب) در زمینه شهری علاوه بر خدمات مهم زیست محیطی، خدمات فیزیولوژیکی و اجتماعی فراهم می کند که در قبال زیست نمودن شهر ها مهم است.
امروزه مفهوم شهر ها بدون وجود فضای سبز موثر در اشکال گوناگون آن قابل مقایسه نیست. شهر ها به عنوان کانون های تمرکز فعالیت و زندگی انسان ها برای اینکه بتوانند پایداری خود را تنظیم کنند چاره ای جز پذیرش ساختار و کارکردی متاثر از سیستم های طبیعی ندارند. در این میان فضا های سبز شهری به عنوان جزء ضروری و لایفنک پیکره یگانه شهر ها در متابویلسم آن ها نقس اساسی را دارا می باشد که کمبود آن ها می توانند اختلالات جدی در حیات شهر ها به وجود آورد.
