از گذشته تا به امروز انسان به دلیل علاقه به زیبایی خواهان زیبا سازی محیط زندگی خود بوده و سعی در نظم بخشیدن و دادن معنا به محیط اطراف خود داشته پس معماری منظر از ابتدا وجود داشته و ساخت باغ های زیبا در ایران نیز خود گواه این موضوع است. معماری منظر شاخه ای در علم معماریست که وظیفه آن ایجاد هماهنگی و نظم و سازماندهی میان ساختمان ومحیط اطراف آن می باشد. در واقع از جنبه هنری و استاتیک به آن می پردازد و به گونه ای پل ارتباطی مهمی میان انسان و طبیعت پیرامون نیز محسوب میشود. این نوع از معماری شامل شاخه های مختلف علمی میشود و نمیتوان آن را به تنها یک علم محدود کرد که علم ریاضی، فلسفه و منطق و حتی علوم اجتماعی و … را در بر میگیرد. در این مقاله گروه مهندسی افرا به بررسی معماری منظر میپردازیم.

تعریف معماری منظر

معماری منظر به معنای ایجاد تغییر هایی در جزییات و تحلیل وضع موجود و طراحی محیطی هماهنگ تر می باشد، این تغییرات باید موجب حفظ و نگهداری زمین و بهبود کیفیت و افزایش ارتباط انسان با محیط پیرامون خود شود. در حالت کلی با بررسی و قابلیت ها و نقاط قوت وضعف زمین میتوان در بهینه سازی محیط زیست نیز تاثیر بسیاری داشت. در این نوع خاص از طراحی آسایش انسان و نیز و پایداری طبیعت در درجه اول اهمیت هستند.

معماری منظر یک حرفه‌ ای است که بر طراحی، برنامه‌ریزی و مدیریت فضاهای بیرونی متمرکز است. این شامل فضاهای طبیعی و مصنوعی مانند پارک‌ ها، باغ‌ ها، زمین‌ های بازی، محوطه‌ های ساختمان‌ ها، مقبره‌ ها، پارک‌ های ملی، پارک‌ های شهری، پارک‌ های صنعتی، فضا های بازی، زمین‌ های گلف، زمین‌های ورزشی، و غیره. معماران منظر با طیف گسترده‌ ای از رشته‌ ها از جمله علوم اجتماعی، علوم طبیعی، مهندسی، هنر و طراحی سر و کار دارند.

تاریخچه معماری منظر

تاریخچه معماری منظر به دوران باستان برمی‌گردد. شواهدی از طراحی منظم فضاهای بیرونی در تمدن‌های اولیه مانند مصر، چین، یونان و روم وجود دارد. در دوران رنسانس، معماری منظر به عنوان یک حرفه‌ی مستقل آغاز شد. در قرن هجدهم، معماران منظر انگلیسی مانند لاندزیرت بروک و هنری هور سبک جدیدی از طراحی منظر را ایجاد کردند که بر استفاده از گیاهان و آب در ایجاد چشم اندازهای زیبا و آرامش بخش تمرکز داشت. در قرن نوزدهم، معماری منظر به ایالات متحده گسترش یافت و معماران منظر آمریکایی مانند فرانک لوید رایت و جیمز هولبرت مورلند سبک‌های جدیدی از طراحی منظر را توسعه دادند که بر ارتباط بین فضاهای داخلی و خارجی تأکید داشتند.

فضاهای قابل طراحی

محیط هایی مانند پارک ها فضاهای شهری و فضاهای تفریحی از جمله این فضاها در مقیاس شهری می باشند در فضا های مسکونی نیز میتوان به باغ ها حیاط خانه ها حتی تراس و یا روف گاردن نیز اشاره کرد که در مقیاس کوچکی هستند.

فعالیت های معماری منظر

فردی که به عنوان معمار منظر مشغول به فعالیت است در حوزه های مختلفی فعالیت می‌کند که این حوزه‌ ها عبارتند از:

• ارزیابی و بررسی محیط برای مدیریت آن
• محافظت از فضا های تاریخی و کهن
• طراحی فضا های مختلف شهری مانند پیاده‌رو‌ ها، معابر، میدان‌ ها و ….
• طراحی فضای پیرامونی خیابان‌ ها و زیرساخت‌ های شهری با دید آینده نگرانه
• طراحی شهرک‌ های صنعتی، تجاری و محوطه‌ های مسکونی
• طراحی انواع فضا های تفریحی و ورزشی مانند پارک‌ ها، فضا های عمومی و ورزشی و ….
• انجام برنامه‌ریزی‌ های لازم برای ساخت تونل‌ ها، بزرگراه‌ ها، پل‌ ها و …
• بازسازی فضا های شهری و به طور کلی بازسازی شهرها
• طراحی محیط‌ های جذاب طبیعی، توریستی و تاریخی
• طراحی و اجرای محوطه‌ سازی مخصوص فضا هایی مانند بیمارستان‌ ها، مدرسه‌ ها و …
• طراحی فضای اطراف راه‌ های شهری

فضاهای باز شهری مانند خیابان‌ ها، پیاده‌ رو‌ها و … که همیشه به حال خود رها شده‌ اند را می‌توان به معماران متخصص منظر سپرد تا با استفاده از دانش، نگرش، اطلاعات و ایده‌ هایی که دارند به این فضاهای مرده زندگی ببخشند و به عبارتی آنها را دوباره زنده کنند. هدف معماری منظر در حالت کلی سازماندهی فضا های عمومی و مکان‌های موجود در سطح شهر است که در نهایت به توسعه اقتصادی، تفریحی، فرهنگی و گردشگری منجر می‌شود.

مزایای معماری منظر

معماری منظر آرامش روانی انسان را فراهم میکند و از مشکلات و تنش های روانی انسان امروزی که بسیاری از آن آگاه هستیم کم میکند و هدف آن تحکیم رابطه بین انسان طبیعت و معماری است.یعنی فضای پیرامون انسان که توسط این علم پرورش یافته و دستخوش تغییر شده و میتوان از آن بصورت بهینه استفاده کرد در آرامش روان انسان نقش بسزایی دارد. استفاده از علوم و فنون خاص مهندسی و ایجاد جلوه های بصری و ارتقای کیفیت از هدف های معماری منظر می باشد.این علم به هماهنگی و ارتباط بین عناصر طبیعی و مصنوع را فراهم می آورد.

معماری منظر یک حرفه‌ی مهم و چندوجهی است که مزایای زیادی برای افراد، جوامع و محیط زیست دارد. این مزایا شامل موارد زیر است:

مزایای اجتماعی

افزایش کیفیت زندگی: معماری منظر می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی مردم کمک کند. فضاهای بیرونی خوب طراحی شده می‌توانند باعث کاهش استرس، بهبود خلق و خو و افزایش فعالیت بدنی شوند. همچنین می‌توانند به ایجاد حس جامعه و تقویت روابط اجتماعی کمک کنند.

ارتقای سلامت و رفاه: قرار گرفتن در معرض طبیعت می‌تواند برای سلامت و رفاه انسان مفید باشد. تحقیقات نشان داده است که قرار گرفتن در معرض طبیعت می‌تواند به کاهش فشار خون، ضربان قلب و هورمون‌های استرس کمک کند. همچنین می‌تواند به بهبود کیفیت خواب، کاهش خطر ابتلا به افسردگی و اضطراب و افزایش طول عمر کمک کند.

تقویت حس جامعه: فضاهای عمومی خوب طراحی شده می‌توانند به تقویت حس جامعه کمک کنند. این فضاها می‌توانند مکان‌هایی برای مردم فراهم کنند تا با هم ارتباط برقرار کنند، معاشرت کنند و احساس تعلق کنند.

مزایای اقتصادی

افزایش ارزش اقتصادی زمین و املاک: فضاهای بیرونی خوب طراحی شده می‌توانند ارزش اقتصادی زمین و املاک را افزایش دهند. مطالعات نشان داده است که وجود پارک‌ ها، باغ‌ ها و سایر فضاهای سبز می‌تواند ارزش خانه‌ها و مشاغل را تا 20 درصد افزایش دهد.

تقویت گردشگری: فضا های بیرونی زیبا و جذاب می‌توانند به جذب گردشگران و افزایش درآمد گردشگری کمک کنند.

مزایای زیست‌محیطی

کاهش آلودگی: فضاهای سبز می‌توانند به کاهش آلودگی هوا و آب کمک کنند. آنها همچنین می‌توانند به کاهش گرمای شهری و بهبود کیفیت هوا کمک کنند.

حفظ منابع طبیعی: معماری منظر می‌تواند به حفظ منابع طبیعی مانند آب و خاک کمک کند. به عنوان مثال، می‌توان از درختان و سایر گیاهان برای جلوگیری از فرسایش خاک و حفظ آب استفاده کرد.

ترویج تنوع زیستی: فضاهای سبز می‌توانند به ترویج تنوع زیستی کمک کنند. آنها می‌توانند زیستگاه‌ هایی برای گیاهان و حیوانات فراهم کنند و به حفظ اکوسیستم‌ ها کمک کنند.

طراح منظر

مهندسین معماری که در این حوضه تحصیل کرده و به فعالیت می پردازند وظایف مهمی دارند، ازجمله: ایجاد شرایط مناسب برای رشد و پرورش گیاهان و به نمایش گذاشتن هرچه بهتر و زیباتر آنها و نیز توجه به آنچه نیاز انسان میباشد و زیبایی های طبیعت که اهمیت ویژه ای دارند.

مراحل طراحی

اتدا توجه به موقعیت مکانی و جغرافیایی محل موردبررسی و سپس نوشتن یک برنامه دقیق و تحلیل و بررسی فضای مورد طراحی سپس شروع به کانسپت زدن و طرح اولیه بتا توجه به نیاز و آسایش انسان .کمک به بهربرداری بهتر از طبیعت نیز نکته ایست که نباید از آن غافل شد.در این باره توجه به بستر تاریخی سنت منطقه و فرهنگ و سنین مختلفی که از آن مکان استفاده میکنند بررسی میشود.

عوامل طبیعی مهم در معماری منظر

جنس زمین

اینکه جنس زمین منطقه مورد طراحی سخت یا نرم باشد عامل تعیین کننده ای در طراحی ما می باشد.

رنگ زمین

رنگ زمین نشان دهنده اجزای تشکیل دهنده و جنس آن است و بسیار میتواند در شروع طراحی راهنمای ما باشد.

فرم و شکل زمین

فرم و شکل زمین کشیدگی آن کوه تپه دشت و فضای به وجود آمده در زمین نیز میتواند به ما خط فکری دهد.

هندسه زمین

شکل هندسی زمین نیز میتوان خطوطی به ما بدهد و نیز استفاده از هندسه تکرار شونده در طبیعت یا همان فرکتال میتوان به فرمی برخواسته از طبیعت رسید.

توپوگرافی

یا همان ناهمواری های روی زمین و تفاوت ارتفاع بخشی از زمین با بخشی دیگر میتواند بسیار متفاوت باشد و ایستایی طرح را مورد بررسی قرار داده و از این نا همواری در طراحی استفاده کرده و فرم های خاصی با استفاده از خطوط زمین برسیم و خط آسمانی زیبا داشته باشیم.

عوامل مصنوعی

عوامل مصنوعی که ساخته دست بشر می باشد و به طراحی اضافه میشوند در جهت تکمیل طرح و بهره مندی هرچه بیشتر از فضا میشود مانند معبر ها جاده ها پیاده رو ها و پل ها.برخی دیگر المان های مفهومی هستند مانند طاق های پیروزی که پس از جنگ بنا میشد و نشانه پیروزی در جنگ بود یا میتوان به مجسمه آزادی نماد آزادی آمریکا اشاره کرد.فضاهایی وجود دارند که از نظر فرهنگی خاطره ساز هستند مانند جنگل های حرا با زیبایی خیره کننده.

اقلیم

آنچه لازمه طراحی منظر میباشد اقلیم منطقه می باشد که باید مورد بررسی قرارگیرد زیرا ممکن است انرژی هایی در منطقه وجود داشته باشند که بتوان با یک طراحی هوشمندانه از آن آنها استفاده کرد .توجه به آب و هوای منطقه انتخابی نیز از عوامل بسیار تاثیر گذار در طراحی می باشد.زمانی که برای معماری منظر اقلیم منطقه را مورد بررسی قرار میدهیم جهت و یا کشیدگی ساختمان بررسی میشود تعداد باز شو ها و ازدیاد آنها در بعضی وجه ها وجود سایبان و باران های منطقه و با حتی وجود بادهای دایمی و یا فصلی نیز مورد تحلیل و بررسی قرار میگیرد که میتواند مارا در طراحی منظر بسیار یاری دهد.

معماری پایدار

درمجموع زمانیکه معماری باتوجه به اقلیم وصرفه جویی در انرژی وکاهش آلودگی های زیست محیطی باشد و سعی در خودکفایی هرچه بیشتر سازه و یا محیط طراحی شده داشته باشد در زیر شاخه معماری پایدار قرار میگیرد.زیرا انرژی هایی که انسان امروزی با بی فکری تمام استفاده میکند نه تنها موجب الودگی مشوند بلکه بسیاری از آنها تجدید ناپذیر بوده و در آینده ای نه چندان دور برای انسان ها مشکل ساز خواهد بود.

معماری منظر در بام سبز و یا روف گاردن

یکی از بخش های طراحی منظر طراحی و بررسی و ایجاد فضای سبز در بام خانه ها می باشد که در واقع همان ایجاد ارتباط نزدیکی انسان وطبیعت و نیز فراهم کردن محیطی زیبا از نظر بصری و بر پایه دانش معماری منظر و زیر نظر متخصصین این رشته که همان معماران منظر می باشند است که خود حاوی بخش های متفاوتی بر حسب نیاز انسان و شایط محیطی منطقه قابل طراحی می باشد که گروه معماری افرا به توضیح آن مفصلا پرداخته است. بام سبز که خود از بخش های مختلفی نیز تشکیل شده است از جمله: فلاورباکس، آتشدان، دیوارسبز، دیوار خیس، آبنماو آلاچیق و…که همه وهمه بنا به شرایط موجود و اقلیم منطقه قابل طراحی است.

تراس گاردن

تراس گاردن نیز زیر مجموعه همین معماری منظر می باشد اما در مقیاس کوچک تر می باشد اما از اهمیت بسیاری برخوردار است ریز فضاهای زیبا با استفاده از المان های طبیعی و بکاربردن بهترین روش برای کنار هم قرار دادن آنها به زیباترین شکل ممکن که تمام معمار ها میتوانند آن را انجام دهند اما زمانی که ما بخواهیم این کار تخصصی انجام شود و منحصرا یرای محیط زندگی ما طراحی شده باشد باید سراغ متخصصین اینکار رفت که معماران گروه طراحی افرا شمارا در این امر یاری خواهند کرد.