همه چیز راجع به کود
کود به هر نوع ماده معدنی یا آلی یا بیولوژیک که دارای عناصر غذایی باشد و باعث بالابردن حاصلخیزی خاک و همچنین با تیمار گیاهی باعث افزایش عملکرد کیفی و کمی محصول شود، کود اطلاق میشود.
طبقه‌بندی کودها
کود های موجود برای استفاده ی کشاورزی عبارتند از:
- شیمیایی
- آلی یا ارگانیک
- بیولوژیک یا زیستی
کود های شیمیایی
برخی از کودهای شیمیایی جز عناصر پرمصرف گیاه یا ماکرو المنت و برخی نیز جز عناصر کم‌مصرف گیاه (میکروالمنت) میباشد.
- عناصر پرمصرف (ماکرو) شامل : ازت، فسفر، پتاس، کلسیم و منیزیم میباشد.
- عناصر کم‌مصرف (میکرو) شامل : آهن، روی، منگنز، مس و برم میباشد.
به کود هایی که مجموع عناصر فوق را با هم و به نسبت متناسب دارا باشد، اصطلاحاً کود کامل اطلاق میشود. گیاهان مختلف برحسب نیاز و با توجه به نتایج آزمایش برگ و خاک به کودهای فوق نیازمند خواهند بود. ترکیب شیمیایی و درصد خلوص کود های مختلف حاوی یک عنصر، بسیار متفاوت‌اند. این تفاوت‌ها بر مورد مصرف، نحوه پخش، زمان کوددهی و اثربخشی کود ها تأثیر بسیار مهمی دارند. بنابراین شناخت کافی از انواع کود های شیمیایی قبل از انتخاب و یا مصرف آن‌ها ضرورت دارد.
کود های آلی یا ارگانیک
کود های آلی به کودهایی گفته می‌شوند که منشأ طبیعی دارند. این کود ها از منابع طبیعی، جلبک های دریایی، مواد آلی جنگل، زغال‌سنگ و … گرفته می‌شوند. کودهای آلی با منابع گیاهی این کود ها باقیمانده پوسیده اندام نباتات میباشد مثل شاخه، برگ، ساقه و … این مواد در خاک دفن شده و در اثر فعالیت باکتری‌های موجود در خاک تجزیه شده و تبدیل به مواد آلی می‌شوند که به رنگ سیاه یا قهوه‌ای تیره در می‌آیند و به آن اصطلاحاً هوموس می‌گویند. این کود ها دارای کربن، اکسیژن، هیدروژن، نیتروژن، فسفر و گوگرد میباشد. مقدار مصرف آن 1000- 700 کیلوگرم در هکتار است.
کود های بیولوژیک یا زیستی
این کود ها که نسل جدیدی از کودهای موجود می‌باشند، در حقیقت میکروارگانیسم‌های مفیدی هستند که در تغذیه گیاهان نقش همزیستی داشته و به تثبیت و جذب بهتر عناصر کمک می‌کنند.کودهای زیستی (کود بیولوژیک) به مواد حاصلخیزکننده‌ای گفته میشود که دارای تعداد کافی از یک یا چند گونه از میکروارگانیسم‌های سودمند خاکزی هستند. کودهای زیستی، ریزاندامگان هایی (میکروارگانیسم‌هایی) هستند که قادرند عناصر غذایی خاک را در یک فرایند زیستی تبدیل به مواد مغذی همچون ویتامین ها و دیگر مواد معدنی کرده و به ریشه خاک برساند. مصرف کود های زیستی کم هزینه‌تر هستند و در اکوسیستم آلودگی به وجود نمی‌آورد. کودهای زیستی مواد نگه دارنده میکروارگانیزم های سودمند خاک می باشند.
تاثیر کوددهی در رشد گیاه
بهترین زمان کوددهی گیاهان
انواع روش های کوددهی
1-پخش سطحی
در این روش، کود قبل از کاشت گیاه، به وسیله دست یا ماشین به طور یکنواخت در تمام سطح مورد نظر پخش میشود. بسیاری از مواقع پس از پخش سطحی، کود از طریق شخم یا به وسیله دیسک سطحی با خاک مخلوط میشود. این روش کود دهی برای پخش کردن کودهای محلول در آب، از جمله کودهای نیتروژن به کار گرفته میشود. البته در خاک های قلیایی به ویژه در هوای گرم، احتمال هدر روی آمونیاک وجود دارد.در این شرایط پخش سطحی کود توصیه نمیشود. روش پخش سطحی برای کود های دارای فسفر و پتاسیم، کارایی پایین تری دارد.
البته این کود ها در خاک های رسی حرکت بسیار کندی دارند. بنابراین عناصر غذایی در زمان مناسب در اختیار ریشه ها قرار نمیگیرد. استفاده از روش کوددهی سطحی، جهت تامین فسفر و پتاسیم مناسب نمی باشد. لازم به ذکر است که جذب این عناصر از طریق ریشه، تنها با استفاده از شخم یا دیسک عمیق امکانپذیر است. در کوددهی به روش سطحی میزان مصرف کود قابل توجه بوده و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست. معمولا این روش کوددهی، مواقعی استفاده میشود که بذر گیاه نیز پخش سطحی شود.
2-روش نواری یا خطی
این روش کوددهی، معمولا در زراعت هایی که به شکل نواری انجام شده باشد، کاربرد دارد. در این روش کود شیمیایی، به شکل نوار در یک یا دو طرف ردیف بذور حدود دو تا پنج سانتی متر عمیق تر از بذور قرار داده میشود. در روش نواری تثبیت کودهایی نظیر کودهای فسفاته، پتاسیم و کودهای دارای عناصر کم مصرف کاتیونی به ویژه در خاک های با بافت ریز کاهش مییابد. این روش در مقایسه با پخش سطحی کود، میزان مصرف کود و همچنین میزان رشد علف های هرزکاهش مییابد.
اگر فاصله کود با بذر گیاه کمتر از حد لازم باشد، احتمال سوختگی گیاهچه وجود دارد. بعلاوه با توجه به حجم محدود کود دهی شده در خاک، حجم کمتری از خاک، مورد استفاده ریشه قرار میگیرد. در نتیجه ریشه ها در اطراف ذرات کود گسترش مییابد. این روش بیشتر برای گیاهان ردیفی به کار گرفته میشود. در باغها نیز میتوان از این روش به شکل خطی در کنار ردیف درختان ویا دورتا دور تنهی درخت و یا در فاصله ی نصف تنهی درخت تا سایه انداز درخت استفاده کرد.
3-تغذیه برگی
در این روش عناصر مورد نیاز گیاه به سرعت و باکارایی نسبتا بالاتری در اختیار گیاه قرار میگیرند. کاهش مصرف کود های شیمیایی و پیامدهای زیست محیطی ناشی از آن، نظیر آلودگی آبهای زیرزمینی و تخریب ساختمان خاک از ویژگی های این روش است. در مواقعی که علایم کمبود مشاهده میشود و تامین سریع عناصر غذایی شاخه، برگ و میوه ضروری میباشد و درمواقعی که ریشه ها به دلایل مختلف نظیر شرایط نامساعد محیطی (دمای پایین خاک) نتوانند عناصر غذایی را به خوبی جذب کنند و یا در شرایطی که برخی اندام های گیاه مثل میوه، نیازمند عناصر غذایی مثل کلسیم باشد، محلول پاشی راهکار مناسبی است.
برای کاهش عارضه پوسیدگی گلگاه در گیاهان میوه دار، مانند هندوانه یا لکه تلخی در سیب که ناشی از کمبود کلسیم است محلول پاشی میوه امری ضروری است، زیرا کلسیم در گیاه بسیار غیر پویا بوده وحتی ازطریق برگ به مقدار کافی به میوه منتقل نمیشود. تغذیه برگی برخی از عناصر نظیر بور، منگنز، روی و آهن به روش محلول پاشی به ویژه در خاک های اهکی کشور در مقایسه با مصرف خاکی این عناصر، مناسب تر است. در این خاک ها تغذیه برگی به دلیل برطرف نمودن سریع کمبود و جلوگیری از تثبیت عناصر در مقایسه با مصرف خاکی کارایی بالاتری دارد.
تفاوت کود های شیمیایی و طبیعی در چیست؟
عبارت کود های طبیعی (FYM) بیشتر به کود های دامی اطلاق می شود و کودهای سبز ، مرغی و کمپوست نیز در این مجموعه قرار می گیرند. تحقیقات اخیر نشان می دهد که میزان تولید این دست از کود ها در کشورهای اروپایی در سال به 154 میلیون تن می رسد که شامل 9 میلیون تن کود مغذی گیاهی است. این مقادیر با مقادیر کود های معدنی استفاده شده در کشور های اروپای غربی که به میزان 40 تا 45 میلیون تن می باشد قابل مقایسه است و این در حالی است که این کود ها حاوی 5/17 تن مواد مغذی است. یک سوم از کل مواد مغذی حاصل از کود های دامی و دو سوم از آن حاصل کود های معدنی می باشد.
